Spy Drone โดรนสอดแนม คือโดรนที่ออกแบบมาเพื่อใช้ในการสอดแนมหรือเฝ้าระวัง โดยมักจะมีขนาดเล็ก น้ำหนักเบา และมีเสียงที่เงียบ เพื่อให้สามารถบินเข้าไปในพื้นที่เป้าหมายโดยไม่เป็นที่สังเกตได้ง่าย.
เมื่อวันที่ 7 สิงหาคม 2568 พล.ท. บุญสิน พาดกลาง แม่ทัพภาคที่ 2 ได้รับมอบ โดรนลาดตระเวน และอุปกรณ์ที่จำเป็นอื่น ๆ จาก มูลนิธิยามเฝ้าแผ่นดิน โดยมีนายปานเทพ พัวพงษ์พันธ์ และนายจตุพร พรหมพันธุ์ เป็นตัวแทนในการส่งมอบ
อุปกรณ์เหล่านี้มีจุดประสงค์เพื่อนำไปใช้สนับสนุนการปฏิบัติภารกิจของทหารที่ประจำการอยู่ตามแนวชายแดนไทย-กัมพูชา โดยแม่ทัพภาคที่ 2 กล่าวขอบคุณทุกฝ่ายที่ร่วมสนับสนุน โดยระบุว่าอุปกรณ์เหล่านี้มีความสำคัญอย่างยิ่งต่อการลาดตระเวนและการป้องกันชายแดนในสถานการณ์ปัจจุบัน
ระบบต่อต้านโดรน (Anti-Drone Systems) ในยุคที่โดรนกลายเป็นเครื่องมือสำคัญทั้งในภาคพลเรือนและการทหาร การเผชิญหน้ากับภัยคุกคามจากโดรนที่ไม่หวังดีจึงกลายเป็นความท้าทายใหม่ที่สำคัญ ระบบต่อต้านโดรน หรือ Counter-Unmanned Aerial System (C-UAS) จึงถูกพัฒนาขึ้นเพื่อตอบสนองต่อความต้องการในการตรวจจับ, ติดตาม, และทำลายโดรนที่รุกล้ำเข้ามาในพื้นที่หวงห้าม
ระบบต่อต้านโดรนไม่ได้มีเพียงวิธีเดียว แต่ประกอบด้วยเทคโนโลยีหลากหลายที่ทำงานร่วมกันเพื่อสร้างการป้องกันที่ครอบคลุม
ก่อนที่จะทำลายได้ สิ่งสำคัญที่สุดคือการตรวจจับโดรนให้ได้ก่อน ระบบตรวจจับสามารถทำได้หลายวิธี:
เมื่อตรวจจับโดรนได้แล้ว ระบบจะเลือกใช้เทคโนโลยีที่เหมาะสมในการทำลายหรือหยุดการทำงานของโดรน ซึ่งแบ่งออกเป็นหลายประเภท:
ระบบต่อต้านโดรนมีการนำไปใช้ในหลายบริบท:
แม้ว่าระบบต่อต้านโดรนจะได้รับการพัฒนาอย่างรวดเร็ว แต่ก็ยังมีความท้าทายอยู่มาก เช่น:
ดังนั้น อนาคตของระบบต่อต้านโดรนจะมุ่งเน้นไปที่การทำงานร่วมกันของหลายเทคโนโลยี (Multi-layered defense) และการใช้ปัญญาประดิษฐ์ (AI) เพื่อวิเคราะห์ข้อมูลและตัดสินใจในการตอบโต้ได้อย่างรวดเร็วและแม่นยำยิ่งขึ้น เพื่อรับมือกับภัยคุกคามที่พัฒนาไปอย่างไม่หยุดยั้ง
สงครามในศตวรรษที่ 21 กำลังเปลี่ยนโฉมหน้าไปอย่างสิ้นเชิง จากเดิมที่เน้นการเผชิญหน้ากันด้วยกองกำลังขนาดใหญ่บนสนามรบ สู่ยุคใหม่ที่ “โดรน” หรืออากาศยานไร้คนขับ (UAV) กลายเป็นหัวใจสำคัญของปฏิบัติการทางทหาร การใช้โดรนในระดับที่เรียกว่า “สงครามโดรนเต็มรูปแบบ” (Full-Scale Drone Warfare) ไม่ใช่เพียงแค่การใช้โดรนเป็นเครื่องมือเสริมอีกต่อไป แต่เป็นการที่โดรนเข้ามาเป็นกำลังหลักในการรบทุกมิติ
สงครามในยูเครนและสถานการณ์ความขัดแย้งอื่น ๆ ได้กลายเป็นห้องทดลองขนาดใหญ่ที่แสดงให้เห็นถึงศักยภาพของสงครามโดรนอย่างชัดเจน ซึ่งแตกต่างจากสงครามยุคก่อนหน้าอย่างสิ้นเชิง
การเกิดขึ้นของสงครามโดรนเต็มรูปแบบนำมาซึ่งความท้าทายและผลกระทบสำคัญหลายประการ:
สงครามโดรนเต็มรูปแบบไม่ใช่แนวคิดในโลกอนาคตอีกต่อไป แต่มันกำลังเกิดขึ้นแล้วในปัจจุบัน และจะเป็นหัวใจหลักของการรบในอนาคตอันใกล้นี้ การพัฒนาเทคโนโลยีอย่างต่อเนื่อง ทั้งด้าน AI, ระบบฝูงโดรน, และโดรนจิ๋ว (Micro-drones) จะทำให้สงครามในอนาคตกลายเป็นเรื่องของหุ่นยนต์และระบบอัตโนมัติมากขึ้น ซึ่งจะท้าทายยุทธศาสตร์การรบแบบดั้งเดิม และสร้างคำถามใหม่ ๆ ที่โลกยังไม่มีคำตอบ
การเลือกซื้อโดรนในปัจจุบันมีตัวเลือกที่หลากหลายมาก ตั้งแต่โดรนสำหรับมือใหม่ไปจนถึงโดรนระดับมืออาชีพ ซึ่งแต่ละรุ่นก็มีราคาและฟังก์ชันที่แตกต่างกันไป บทความนี้จะสรุปราคาโดรนรุ่นยอดนิยมเพื่อให้คุณตัดสินใจได้ง่ายขึ้น
โดรนกลุ่มนี้เหมาะสำหรับผู้ที่ต้องการเริ่มต้นทดลองบิน หรือใช้ถ่ายภาพและวิดีโอเบื้องต้นเพื่อความสนุกสนาน โดยมีจุดเด่นคือใช้งานง่าย พกพาสะดวก และมีราคาที่เข้าถึงได้
โดรนกลุ่มนี้เหมาะสำหรับผู้ที่มีทักษะการบินระดับหนึ่ง และต้องการคุณภาพของภาพและวิดีโอที่ดีขึ้น รวมถึงฟังก์ชันการบินที่หลากหลายกว่าเดิม
โดรนกลุ่มนี้เหมาะสำหรับช่างภาพ ช่างวิดีโอ หรือผู้ที่ทำงานในวงการสร้างสรรค์ที่ต้องการคุณภาพสูงสุด มีความสามารถในการบินที่เหนือกว่า และฟังก์ชันพิเศษเฉพาะทาง
ราคาโดรนไม่ได้ขึ้นอยู่กับรุ่นอย่างเดียว แต่ยังมีปัจจัยอื่น ๆ ที่ต้องพิจารณาประกอบด้วย เช่น:
การเลือกซื้อโดรนที่ดีที่สุดจึงไม่ใช่แค่การมองหารุ่นที่แพงที่สุด แต่เป็นการเลือกรุ่นที่ตอบโจทย์การใช้งานและงบประมาณของคุณมากที่สุด
โดรนสอดแนมจิ๋ว (Nano Drones): นวัตกรรมจิ๋วพลิกโลกการสอดแนม
ในโลกแห่งเทคโนโลยีที่ก้าวไปข้างหน้าอย่างรวดเร็ว ‘โดรนสอดแนมจิ๋ว‘ หรือ ‘Nano Drones‘ ได้กลายเป็นหนึ่งในนวัตกรรมที่น่าจับตามองมากที่สุด โดรนขนาดเล็กจิ๋วนี้ไม่เพียงแต่จะเปลี่ยนวิธีการทำงานด้านการสอดแนมและการลาดตระเวนทางทหารเท่านั้น แต่ยังมีศักยภาพที่จะนำไปใช้ในงานพลเรือนได้หลากหลายรูปแบบอีกด้วย บทความนี้จะพาไปสำรวจโลกของ Nano Drones ตั้งแต่คุณสมบัติเด่นไปจนถึงความท้าทายในอนาคต
Nano Drones คืออะไร?
Nano Drones คืออากาศยานไร้คนขับ (UAV) ที่มีขนาดเล็กมากจนแทบจะมองไม่เห็นด้วยตาเปล่า โดยทั่วไปแล้วจะมีขนาดไม่เกินฝ่ามือหรือบางรุ่นอาจมีขนาดเท่ากับแมลงจริง ๆ เลยทีเดียว แม้จะมีขนาดเล็กจิ๋ว แต่ Nano Drones ก็เต็มไปด้วยเทคโนโลยีที่ล้ำสมัย ไม่ว่าจะเป็นเซนเซอร์ตรวจจับความเคลื่อนไหว กล้องความละเอียดสูง หรือแม้กระทั่งระบบนำทางแบบอัตโนมัติ
คุณสมบัติเด่นของ Nano Drones
การใช้งาน Nano Drones
เดิมที Nano Drones ถูกพัฒนาขึ้นเพื่อวัตถุประสงค์ทางการทหารและการข่าวกรองเป็นหลัก เช่น
อย่างไรก็ตาม ศักยภาพของ Nano Drones ยังสามารถขยายไปสู่การใช้งานในภาคพลเรือนได้อีกมากมาย เช่น
ความท้าทายและข้อจำกัด
แม้ว่า Nano Drones จะมีข้อได้เปรียบมากมาย แต่ก็ยังมีความท้าทายที่ต้องเผชิญ
อนาคตของ Nano Drones
อนาคตของ Nano Drones ยังคงสดใสและมีแนวโน้มที่จะพัฒนาไปอีกไกล นักวิทยาศาสตร์และวิศวกรกำลังพยายามแก้ไขปัญหาด้านแบตเตอรี่และระบบนำทาง เพื่อให้ Nano Drones มีประสิทธิภาพมากขึ้นและสามารถทำงานได้ยาวนานขึ้น คาดการณ์ว่าในอนาคตเราจะได้เห็น Nano Drones ที่สามารถรวมตัวกันเป็นฝูง (swarm) เพื่อปฏิบัติภารกิจที่ซับซ้อนมากขึ้น และมีศักยภาพในการปรับเปลี่ยนรูปแบบการทำงานในหลากหลายอุตสาหกรรม
บทสรุป
Nano Drones คือนวัตกรรมที่แสดงให้เห็นถึงความก้าวหน้าของเทคโนโลยีอย่างแท้จริง แม้ว่าจะเป็นเพียงอุปกรณ์ขนาดเล็กจิ๋ว แต่ก็มีศักยภาพที่จะสร้างผลกระทบที่ยิ่งใหญ่ทั้งในแง่ของการทหาร, การสำรวจ, และการนำไปใช้ในชีวิตประจำวัน การพัฒนาอย่างต่อเนื่องจะทำให้ Nano Drones กลายเป็นเครื่องมือสำคัญในการแก้ไขปัญหาและสร้างโอกาสใหม่ ๆ ในโลกยุคดิจิทัลได้อย่างแน่นอน
โดรนเขมรบุกไทย! เรื่องโดรนจากกัมพูชาบินเข้ามาในไทยนั้นเป็นเหตุการณ์ที่สร้างความตื่นตัวและคำถามมากมายในสังคมไทย โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อมีการเผยแพร่คลิปวิดีโอและข้อมูลบนโซเชียลมีเดียที่อ้างว่ามีการจับภาพโดรนลักษณะคล้ายโดรนทหารของกัมพูชาบินรุกล้ำน่านฟ้าไทยบริเวณชายแดน
ตามข้อมูลจากหน่วยงานความมั่นคงของไทย ได้แก่ กองทัพบกและกองทัพอากาศ มีการยืนยันว่ามีการตรวจพบวัตถุบินที่ไม่ระบุสัญชาติหลายครั้งในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา โดยเฉพาะในพื้นที่ชายแดน แต่ยังไม่มีหลักฐานแน่ชัดว่าวัตถุดังกล่าวเป็นโดรนจากประเทศกัมพูชาโดยตรง การลาดตระเวนด้วยโดรนถือเป็นเรื่องปกติที่ประเทศต่างๆ ใช้ในการสอดแนมหรือสำรวจชายแดน ดังนั้น การปรากฏของโดรนจึงไม่ได้เป็นเรื่องแปลกใหม่เสียทีเดียว
ในเดือนพฤศจิกายน 2565 ได้เกิดเหตุการณ์ที่มีการรายงานว่าพบโดรนของกัมพูชาบินเข้ามาในพื้นที่จังหวัดสระแก้ว ซึ่งเป็นเขตชายแดนไทย-กัมพูชา ทำให้หน่วยงานความมั่นคงของไทยต้องส่งเครื่องบินขับไล่ขึ้นไปตรวจสอบและเตือนให้โดรนกลับออกไป เหตุการณ์นี้สร้างความกังวลให้แก่ประชาชนและฝ่ายความมั่นคงของไทยอย่างมาก และยังเป็นประเด็นที่ถูกหยิบยกขึ้นมาถกเถียงกันในรัฐสภาอีกด้วย
การรุกล้ำน่านฟ้าของโดรนไม่ว่าจะเป็นโดรนเพื่อการทหารหรือโดรนเพื่อการพาณิชย์ก็ตาม ถือเป็นเรื่องที่ผิดกฎหมายและอาจเป็นภัยคุกคามต่อความมั่นคงของประเทศได้ โดยเฉพาะอย่างยิ่งหากโดรนนั้นถูกใช้เพื่อสอดแนมเก็บข้อมูลทางทหารที่สำคัญ หรืออาจถูกใช้เป็นเครื่องมือในการก่อวินาศกรรม
กองทัพไทยได้มีการเตรียมพร้อมและเพิ่มมาตรการในการป้องกันการรุกล้ำของโดรนอยู่เสมอ โดยมีการใช้เทคโนโลยีตรวจจับโดรนและระบบป้องกันภัยทางอากาศที่ทันสมัยมากขึ้น รวมถึงการประสานงานกับหน่วยงานที่เกี่ยวข้องเพื่อแลกเปลี่ยนข้อมูลและเฝ้าระวังอย่างใกล้ชิด นอกจากนี้ยังมีการหารือกับฝ่ายกัมพูชาเพื่อสร้างความเข้าใจร่วมกันและป้องกันไม่ให้เกิดเหตุการณ์เช่นนี้ขึ้นอีกในอนาคต
ถึงแม้ว่าข่าว “โดรนเขมรบุกไทย” จะเป็นประเด็นที่สร้างความสนใจและกังวลใจอย่างมาก แต่ข้อเท็จจริงที่ปรากฏในปัจจุบันยังไม่สามารถสรุปได้ว่าโดรนที่รุกล้ำน่านฟ้าไทยนั้นเป็นโดรนจากกัมพูชาทุกกรณี อย่างไรก็ตาม เหตุการณ์ที่เกิดขึ้นก็เป็นเครื่องเตือนใจให้หน่วยงานความมั่นคงของไทยต้องเตรียมพร้อมและเพิ่มประสิทธิภาพในการป้องกันภัยคุกคามทางอากาศในทุกรูปแบบ เพื่อรักษาอธิปไตยของประเทศให้มั่นคงต่อไป
กฎหมายการบินโดรน หรือ อากาศยานไร้คนขับ (Unmanned Aerial Vehicle: UAV) ได้รับความนิยมอย่างแพร่หลายในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา ทั้งในเชิงสันทนาการ การถ่ายภาพมุมสูง และการใช้งานเชิงพาณิชย์ในด้านต่าง ๆ เช่น การสำรวจ การเกษตร หรือการขนส่ง อย่างไรก็ตาม การใช้งานโดรนก็มาพร้อมกับความเสี่ยงที่อาจส่งผลกระทบต่อความปลอดภัยสาธารณะ ความเป็นส่วนตัว และความมั่นคงของประเทศ ดังนั้นจึงมีการออกกฎหมายและข้อบังคับเพื่อควบคุมการบินโดรนอย่างเป็นระบบ
กฎหมายที่เกี่ยวข้องกับการบินโดรนในประเทศไทย
กฎหมายหลักที่ควบคุมการบินโดรนในประเทศไทยคือ พระราชบัญญัติการเดินอากาศ พ.ศ. 2497 และระเบียบที่ออกโดย สำนักงานการบินพลเรือนแห่งประเทศไทย (กพท.) หรือ Civil Aviation Authority of Thailand (CAAT) โดยสรุปได้ดังนี้
1. การลงทะเบียนโดรน
2. คุณสมบัติของผู้บังคับโดรน
3. เขตห้ามบินและข้อจำกัดการบิน
4. การประกันภัย
5. บทลงโทษ
ผู้ที่ฝ่าฝืนกฎหมายและข้อบังคับที่เกี่ยวข้องกับการบินโดรน อาจได้รับโทษทั้งจำคุกและปรับ หรือทั้งจำทั้งปรับ ขึ้นอยู่กับความร้ายแรงของการกระทำผิด เช่น:
สรุป
การใช้งานโดรนในประเทศไทยนั้นอยู่ภายใต้การควบคุมของกฎหมายที่เข้มงวด เพื่อให้เกิดความปลอดภัยแก่สาธารณะ ผู้ใช้งานโดรนทุกคนจึงควรศึกษาและปฏิบัติตามกฎหมายอย่างเคร่งครัด เพื่อป้องกันอุบัติเหตุและความเสียหายที่อาจเกิดขึ้น รวมทั้งหลีกเลี่ยงการถูกดำเนินคดีตามกฎหมาย
หมายเหตุ: ข้อมูลข้างต้นเป็นข้อมูลสรุปและอาจมีการเปลี่ยนแปลงได้ โปรดตรวจสอบข้อมูลล่าสุดจากเว็บไซต์ของสำนักงานการบินพลเรือนแห่งประเทศไทย (กพท.) หรือหน่วยงานที่เกี่ยวข้องก่อนการใช้งานโดรนทุกครั้ง
โดรนติดกล้อง หรือ Camera Drone ได้กลายเป็นอุปกรณ์ยอดนิยมที่เข้ามาพลิกโฉมวงการถ่ายภาพและวิดีโออย่างสิ้นเชิง จากเดิมที่เราต้องใช้เครนหรือเฮลิคอปเตอร์เพื่อถ่ายภาพมุมสูง ตอนนี้ใครๆ ก็สามารถควบคุมโดรนขนาดเล็กจากพื้นดินเพื่อเก็บภาพทิวทัศน์อันงดงามและวิดีโอที่น่าตื่นตาตื่นใจได้แล้ว
ก่อนใช้งานโดรน คุณควรศึกษา กฎหมายการบินโดรน ของแต่ละประเทศอย่างละเอียด เพราะการบินในบางพื้นที่ เช่น ใกล้สนามบิน สถานที่ราชการ หรือในเขตชุมชน อาจต้องขออนุญาตจากหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง นอกจากนี้ ควรตรวจสอบสภาพอากาศก่อนบินและระวังเรื่องลมแรงที่อาจส่งผลต่อการควบคุมโดรน
โดรนติดกล้องไม่เพียงแต่เป็นของเล่นที่สนุกสนาน แต่ยังเป็นเครื่องมือทรงพลังที่เปิดโลกทัศน์ใหม่ๆ ให้กับผู้ใช้งาน ไม่ว่าจะเป็นช่างภาพมืออาชีพ ผู้สร้างภาพยนตร์ หรือแม้แต่ผู้ใช้งานทั่วไปที่ต้องการเก็บภาพความทรงจำจากมุมมองที่แตกต่างออกไป ด้วยเทคโนโลยีที่พัฒนาไปอย่างรวดเร็ว โดรนติดกล้องจึงยังคงเป็นอุปกรณ์ที่น่าจับตามองและมีบทบาทสำคัญในอนาคตอย่างแน่นอน
โดรนเพื่อการเกษตร ในยุคที่เทคโนโลยีเข้ามามีบทบาทในทุกๆ ด้านของชีวิต เกษตรกรรมก็เป็นอีกหนึ่งอุตสาหกรรมที่ได้นำเทคโนโลยีมาปรับใช้เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพและลดต้นทุน หนึ่งในนวัตกรรมที่กำลังได้รับความนิยมอย่างแพร่หลายคือ โดรนเพื่อการเกษตร หรือ Agricultural Drone ซึ่งเข้ามาช่วยยกระดับการทำงานของเกษตรกรให้ง่าย รวดเร็ว และแม่นยำยิ่งขึ้น
โดรนเพื่อการเกษตร คืออากาศยานไร้คนขับ (UAV) ที่ถูกออกแบบมาโดยเฉพาะสำหรับงานด้านการเกษตร โดยมีหน้าที่หลักในการสำรวจพื้นที่เพาะปลูก, ฉีดพ่นปุ๋ยและสารกำจัดศัตรูพืช, ตรวจสอบสุขภาพพืช, และการเพาะปลูกพืช โดรนเหล่านี้มาพร้อมกับเทคโนโลยีขั้นสูง เช่น GPS, เซ็นเซอร์ตรวจจับความร้อน (Thermal Sensor), กล้องมัลติสเปกตรัม (Multispectral Camera), และระบบควบคุมอัตโนมัติ ทำให้สามารถปฏิบัติงานได้อย่างแม่นยำและมีประสิทธิภาพ
การนำโดรนมาใช้ในการเกษตรมีประโยชน์มากมาย ทั้งในเชิงเศรษฐกิจและสิ่งแวดล้อม:
โดรนเพื่อการเกษตรสามารถนำไปประยุกต์ใช้ในงานต่างๆ ได้แก่:
ในอนาคต โดรนเพื่อการเกษตร จะมีความฉลาดและสามารถทำงานได้หลากหลายมากขึ้น ด้วยเทคโนโลยี AI (Artificial Intelligence) ที่จะช่วยให้โดรนสามารถตัดสินใจและปฏิบัติงานได้เองโดยอัตโนมัติ เช่น การระบุชนิดของวัชพืชเพื่อฉีดพ่นเฉพาะจุด หรือการประเมินความต้องการน้ำของพืชในแต่ละช่วงเวลา สิ่งเหล่านี้จะช่วยให้การเกษตรในอนาคตมีประสิทธิภาพสูงสุดและยั่งยืนยิ่งขึ้น
โดรนเพื่อการเกษตร จึงเป็นอีกหนึ่งเครื่องมือสำคัญที่จะเข้ามาช่วยขับเคลื่อนวงการเกษตรกรรมไทยให้ก้าวสู่ยุค เกษตรแม่นยำ (Precision Agriculture) ช่วยให้เกษตรกรสามารถเพิ่มผลผลิต ลดต้นทุน และทำงานได้อย่างปลอดภัยมากขึ้น ซึ่งในท้ายที่สุดแล้ว จะส่งผลดีต่อเศรษฐกิจของประเทศและคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นของเกษตรกรเอง
ความตึงเครียดบริเวณชายแดนไทย-กัมพูชา มีการรายงานข่าวเกี่ยวกับการใช้ โดรนสอดแนม ของกัมพูชา (เขมร) ซึ่งเป็นประเด็นที่น่าสนใจและเป็นที่จับตามองของหลายฝ่าย
รายงานข่าวระบุว่า กองทัพกัมพูชาได้นำโดรนเข้ามาใช้ในภารกิจทางทหาร โดยเฉพาะในสถานการณ์ความขัดแย้งบริเวณชายแดน โดรนเหล่านี้ถูกใช้เพื่อ ลาดตระเวนและสอดแนม พื้นที่ รวมถึงฐานที่ตั้งทางทหารของฝ่ายตรงข้าม
ในช่วงที่มีเหตุปะทะกันตามแนวชายแดน โดรนได้กลายเป็นเครื่องมือสำคัญในการเปลี่ยนเกมการรบ กัมพูชาใช้โดรนเพื่อ:
ทางการไทยได้ออกมาตรการรับมือกับการรุกล้ำของโดรนสอดแนมจากกัมพูชาอย่างจริงจัง
สถานการณ์การใช้โดรนสอดแนมของกัมพูชาเป็นตัวอย่างที่ชัดเจนว่า เทคโนโลยีโดรน ได้เข้ามามีบทบาทสำคัญในสงครามยุคใหม่ ไม่ใช่แค่ในภารกิจสอดแนม แต่ยังรวมถึงการโจมตีและการปฏิบัติการทางจิตวิทยาด้วย